Celozja chętnie wykorzystywana jest w letnich bukietach. Jej żywe kolory bardzo dobrze wpisują się w wakacyjne klimaty. Często zdobi wnętrza zimą w postaci suchych bukietów. Barwą i kształtem wprowadzi nas w klimat orientalny, a nawet śródziemnomorski. Czy jesteśmy w stanie odpowiednio zadbać o roślinę, która przybyła do nas z Afryki? Jakie warunki powinniśmy jej zapewnić oraz na co zwrócić uwagę podczas uprawy, przedstawiamy poniżej. Wykonaj krok po kroku poniższe zalecenia, a będziesz cieszyć się swoją celozją długi czas!

Celozja — opis

Celozja (z łac. Celosia) to jednoroczna roślina z rodziny szarłatowatych (Amaranthaceae) znana pod potoczną nazwą grzebionatka lub koguci grzebień. Swoje nazewnictwo zawdzięcza ognisto czerwonym kwiatostanom. W języku greckim „ognisty” określany jest słowem „kileos”, co przełożyło się na powstanie nazwy tej rośliny.

Pierwotnie kwiaty celozji były w pełni czerwone. Na przestrzeni lat wykształciły się odmiany o kolorze pomarańczowym, żółtym czy też purpurowym. W naturze występuje w tropikalnych częściach Afryki i Azji, gdzie uznawana jest za chwast. Główną reprezentatywną odmianą jest celozja srebrzysta (Celosia argetea).

Grupy celozji

Celozje kwalifikowane są na trzy grupy ze względu na budowę kwiatostanów:

• Celozja pierzasta (Celosia Plumosa) – jej pędy osiągają do 30 cm. Ich koniec zakończony jest kwiatostanem o piramidalnym kształcie. Występuje w wielu wariantach kolorystycznych: żółte, pomarańczowe, różowe, fioletowe i czerwone. Czas kwitnienia przypada od lipca do października.
• Celozja grzebieniasta (Celosia cristata) – nazwana tak ze względu na kwiatostan przypominający koguci grzebień. Jest odmianą dorastającą do 50 cm wysokości. Oprócz barwnych kwiatów, od intensywnej czerwieni, przez łososiowy, po pomarańcz, na jej liściach można zauważyć purpurę.
• Celozja kłosowata (Celosia spicata) – jak wskazuje nazwa, kwiaty przybierają wygląd kłosa. Osiąga do 70 cm długości i gości w ogrodzie od czerwca do pojawienia się pierwszych przymrozków.

Zwarta budowa i proste łodygi to cechy charakteryzujące celozję. Bez względu na odmianę, liście mają wydłużony lancetowaty kształt ze spiczastym zakończeniem.

Celozja — wymagania i uprawa

Istotą udanej uprawy jest zrozumienie, jakie ma wymagania roślina. Na wstępie należy zaznaczyć, że celozja jest specyficznym kwiatem. Często wyuczone nawyki mogą się za jakiś czas okazać nieprzydatne. Kluczowym jest więc obserwacja roślin oraz zapoznanie się krok po kroku z poniższymi wytycznymi.

Celozja lubi ciepłe i słoneczne stanowiska. Podczas nasadzania do gruntu powinno unikać się miejsc przewiewnych i z krótkim okresem nasłonecznienia. Z kolei celosia spicata zaspokoi się półcieniem oraz światłem rozproszonym. Rośliny te wymagają gleby próchniczej o umiarkowanej wilgotności. Potrafią przetrwać krótkie susze, a tym samym nie nadają się na tereny podmokłe. Należy więc zadbać, aby gleba była lekka i przepuszczalna. Ułatwi im to szczególnie pobieranie składników mineralnych oraz wzrost korzenia.

Temperatura pielęgnacji

Rośliny nie lubią chłodu, a do obumarcia mogą przyczynić się nagłe przymrozki. Nie są ona naturalnie przystosowane do niskich temperatur ze względu na swoje tropikalne pochodzenie. Sadzonki zaleca się, aby trafiły do gruntu po przejściu przymrozków, czyli w okolicach drugiej połowy maja. Natomiast w warunkach szklarniowych, zapewniających temperaturę powyżej 5° C, można uprawiać ją z nasion już zimą. W tym celu należy przygotować odpowiednio podłoże. Ziemię uniwersalną mieszamy z piaskiem w stosunku 3:1.

Wysiane nasiona przysypuje się cienką warstwą piasku, ze względy na ich drobny i delikatny charakter. Zapewni on również lekkość, przez którą swobodnie przebiją się kiełki. W większości przypadków pojawiają się w ciągu 1-3 tygodni. Przy zbyt niskiej temperaturze proces ten może się przedłużać bądź wcale nie zainicjować. Optymalny wzrost zapewnia stałe 20-22° C. Owocną uprawę warunkuje odpowiednie podlewanie. Tak samo, jak dorosłe rośliny, sadzonki nie lubią nadmiar płynów. Nasion nigdy nie zalewamy obficie wodą, a młodą sadzonkę zaleca się regularnie, ale nie często, zraszać.

Sadzonki, które osiągną powyżej 5 cm, można przesadzić do większych doniczek lub wsadzić do gruntu. Odstęp nie jest dla nich istotny. Możliwe jest zatem tworzenie gęstego nasadzenia — nawet do 30 sadzonek na m2. Kwiaty pojawiają się po 10-12 tygodniach od wysiewu.

Sadzonki uzyskane z wysiewu nasion kwiatów mogą nie spełnić naszych oczekiwań. Zazwyczaj uzyskane sadzonki są odmienne od macierzystych roślin pod względem budowy liści czy kwiatostanu. Te części rośliny mogą nam się wydawać zdeformowane, ale w prawdzie będą nie w pełny wykształconymi. Uwarunkowane jest to niestabilnymi warunkami wzrostu. Choć cena nasion może wydawać się nam atrakcyjna, pewniejszym towarem są gotowe sadzonki sklepowe.

Rabaty celozji nie powinny znajdować się w sąsiedztwie z innymi przedstawicielami rodziny szarłatowatych. Źle znosi obecność krewnych, do których zalicza się szpinak, komosa ryżowa, burak ćwikłowy albo mangold.

Celozja — krok po kroku w pielęgnacji

Celozja jest delikatną rośliną wymagającą szczególnej uwagi. Musi być uprawiana na glebie bogatej w składniki odżywcze. W okresie kwitnienia zaleca się cotygodniowe nawożenie. Częstsze stosowanie nawozu lub jego zbyt duża ilość, może się okazać szkodliwa. Mowa wtedy o nadmiarze minerałów, co objawia się najczęściej tzw. spalonymi korzeniami oraz suchą strukturą liści. W razie obaw o powyższe skutki poleca się nawóz humusowy.

Podlewanie rośliny

Celozje w doniczkach podlewa się mniejszą ilością wody. To ze względu, że zatrzymuje ona płynów. Kwiaty zasadzone w gruncie podlewa się latem codziennie, a szczególnie w okresie wzrostu i towarzyszącej suszy. Czynnością wzmagającą żywotność jest usuwanie przekwitłych kwiatów. Często przyczynia się to do pojawienia większej ilości kwiatostanów. Przycinanie pędów czy całych łodyg jest w tym przypadku zbędne — celozja nie rozrasta się na boki.

Z wysuszonych kwiatów mogą zostać pozyskane nasiona. Jak najbardziej nadadzą się do ponownego wysiewu. Jednak jak wskazano wyżej, sadzonki będą znacznie różnić się od rośliny pierwotnej. Szczególnie cechą różniącą może okazać się kolor, który jest trudny do odziedziczenia. Również wzrost rośliny nie będzie odzwierciedlony, zdarza się, że otrzymane sadzonki są karłowate.

Roślina jest podatna na liczne choroby. Popularnymi z nich jest mączniak prawdziwy oraz plamienie liści, będącymi przypadłościami grzybiczymi. Celozja hodowana w ogrodzie narażona jest na atak mszyc. Natomiast na uprawianej w pomieszczeniu mogą pojawić się przędziorki. W przeciwdziałaniu insektom zaleca się wykonywanie oprysku bądź codzienne obfite opłukiwanie zielonych części rośliny. Przykładowym opryskiem może być napar w pokrzywy lub w zaawansowanym stadium oprysk fungicydowy.

Celozje lubią czyste powietrze. Pod wpływem zanieczyszczeń nie wzrastają odpowiednio. Najprzyjaźniejsze dla nich są więc klimaty podmiejskie i wiejskie. Tym, którym decydują się na uprawę w warunkach miejskich, może się nie powieść. Z reguły sadzenie tej rośliny przy drogach i fabrykach nie ma najmniejszego sensu. Roślina, jeśli nie obumrze, to będzie w kiepskim stanie.

Celozja — zastosowanie

Pióropusze celozji są cenionymi dodatkami we florystyce. Chętnie stosowane są w tworzeniu kompozycji kwiatowych. Różnorodny wygląd zachęca do zabawy w tworzeniu wielofakturowych bukietów. Atrakcyjności dodaje ich żywotność po ścięciu — utrzymują się do trzech tygodni w wazonie. Kwiaty celozji ścina się również w celu wysuszenia. Mogą one nieco stracić kolor, jednak stanowią nadal element dekoracyjny. Wykonuje się w ten sposób bukiety, mające zdobić wnętrza zimą bądź wieńce. Te z kolei często widywane są na wydarzeniach o charakterze świąt wiejskich. Szczególnie używana jest do nich celozja kłosowata, która kształtem kwiatu przypomina kłosy zbóż. Choć barwą i wyglądem wprowadzają element egzotyki równie i tam się wpasowują.

Przydatną osobliwością celozji jest nietolerowanie zanieczyszczeń z powietrza. W warunkach ciężkiego zadymienia i obecności cząstek stałych roślina najzwyczajniej obumiera bądź widocznie traci dobry stan. W aglomeracjach miejskich może nam posłużyć jako wskaźnik jakości powietrza. Odradza się sadzenia ich w okolicach ruchliwych dróg i kopalni. Nie mają tam szans na prawidłowy wzrost. Nawet krótkotrwałe nieczystości zaburzają jej funkcjonowanie. Jeśli nie jest to od razu widoczne, to może dać we znaki za jakiś czas.

Ozdoba domu, tarasu lub balkonu

Kwiaty celozji są popularnymi ozdobami doniczkowymi balkonów, tarasów. Atrakcyjnie zdobią elementy wejściowe jak okna drzwi i ścieżki. Zaletą pióropuszy celozji jest czas trwania, obfite kwitnienie i żywe kolory. Wpasowują się w kwietniki, do których możemy odpowiednio wybierać z barwnych odmian. Jako że roślina jest odporna na suszę i nie lubi nadmiaru wody, nada się jako ozdoba skalniaków.

Żywe kolory i niski wzrost niektórych odmian można wykorzystać do stworzenia granicy między chodnikiem a trawnikiem. Różnorodność kształtu kwiatostanu zachęca do tworzenia ciekawych kompozycji w ogrodzie. Celozja grzebieniasta może zostać wykorzystana np. gdy zależy nam na akcencie śródziemnomorskim. Kwiatostan o budowie kłosa dodadzą akcentu boho.

Ciekawostką jest, że w Indiach i Chinach stosowana jest jako przyprawa. Zbierane są młode pędy i liście, które później trafiają do sałatek i zup. Celozja nie wyróżnia się jednak smakowo od tradycyjnej sałaty. Dokarmia się nią również zwierzęta gospodarcze.

Z drugiej strony jest stosowana w medycynie tradycyjnej do leczenia chorób jamy ustnej i układu pokarmowego. W kraju ojczystym rośliny, czyli Afryce, uważa się, że jest skuteczna w odrobaczaniu oraz wspieraniu odporności. W Ameryce Południowej z kwiatostanów przyrządzają napar. Ma on na celu zniwelowania skutków zatrucia toksynami wątroby i załagodzenia stanów zapalnych. Z nasion pozyskuje się drogą ekstrakcji olej. Przeznaczony jest do produkcji różnych kosmetyków, np. kremów o działaniu przeciwstarzeniowym, przeciwzapalnych oraz poprawiających nawilżenie skóry.